قابلیت‌های توریستی ارسباران
اعلام بخشی از ارسباران بعنوان زیست کره توسط یونسکو ٔبر پتانسیل توریستی منطقه صحه گذاشت. [۳۰]
زیبایی طبیعت ارسباران حتی نظر غربیانی را که منطقه را دیده اند بخود جلب
کرده است. برای مثال، یک گردشگر کانادایی کلیبر را اینگونه توصیف میکند، شهری
دورافتاده و خواب آلود در میان کوههای سر به فلک کشیده‌ای که قله‌هایشان
در زیر مه غلیظ از دیده پنهان شده اند. ... مکانی است عالی؛ به طراوت و سر
سبزی انگلیس و ورای ذهنیت ما از طبیعت کویری و خشک ایران.[۳۱]
زیست کره
ارسباران علاوه بر آن که تحت تاثیر اقلیم مدیترانه ای است درشعاع اثر
اقلیم های خزری و قفقازی نیز قرار دارد و به دلیل وجود اختلاف ارتفاع زیاد،
از آب و هوا و اقلیم های متنوعی بر خوردار است . میانگین بارش سالانه در
ایستگاه هوا شناسی کلیبر
در یک دوره ۲۰ ساله ، ۴۶۱ میلیمتر بود. بارندگی نسبتاً زیاد در این منطقه ،
که بیشتر به صورت برف است ، و تبخیر کم آن باعث شده تا جویبارهای زیادی از
کوهستانهای مرتفع آن سرچشمه گرفته و به داخل رود ارس وارد شوند.[۳۲]
از نظر جغرافیایی گیاهی ارسباران محل بر خورد سه اقلیم مختلف خزری،
قفقازی و مدیترانه ای است . شکل ظاهری و توزیع پوشش گیاهی ارسباران
قانونمندی خاصی دارد ، بدین ترتیب که دامنه های جنوبی اصولاً پوشیده از
مرتع است و جنگل عمدتاً در دامنه های شمالی و بین ارتفاعات 800 متر تا حدود
220 متر مشاهده می شود و مناطقی با ارتفاع بیشتر از 2200 متر و کمتر از
800 متر مرتعی است . [۳۳] در پارک ملی ارسباران ۲۲۰ گونه پرنده، ۳۸ گونه خزنده، پنج گونه دوزیست، ۴۸گونه پستاندار (نظیر کل و بز، گراز، خرس قهوه‌ای، گرگ، «وشق» (سیاه‌گوش) و «پلنگ») و ۲۲ گونه ماهی شناخته شده است. از گونه‌های پرندگان بومی ارسباران میتوان به «قره خروس قفقازی[۳۴] [۳۵]»
کبک، دراج و قرقاول و انواع پرندگان شکاری و تعداد بی‌شماری پرندگان آبزی و
خشکی‌زی اشاره کرد. «مارال»، گونهٔ منقرض شدهٔ منطقهٔ ارسباران نیز با
انتقال هفت راس از پارک ملی گلستان در فضایی به وسعت هفت هکتار در مرکز
تحقیقاتی آینالو رها شده و در حال احیا است. ارسباران صرف نظر از جاذبه‌های
شکارگاهی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به دلیل وجود گونه‌های گیاهی و
جانوری کمیاب، چشم‌اندازهای بکر و وسیع و شکنندگی و آسیب‌پذیری بالای خود
در سالهای ۱۳۵۰ و ۱۳۵۲ شمسی ابتدا به عنوان منطقهٔ ممنوعه و سپس منطقهٔ
حفاظت شده تحت حفاظت و نظارت اعلام شده و چندی پیش نیز به پارک ملی
ارسباران ارتقا یافت.[۳۶]
در این میان جنگل‌های بلوط[۳۷] «ممرز» به همراه گونه‌هایی چون «کیکم»، «سماق»، «زرشک»، «انار وحشی»، سیب و گلابی وحشی، تمشک وزغال‌اخته معرف مناطق جنگلی متراکم با اقلیم مرطوب، حکایت از غنای جنگلی این منطقه می‌کنند. میوه جنگلی قره‌قات
نیز در جنگل‌های ارسباران به وفور یافت میشود. به دلیل شرایط خاص و ویژهٔ
اقلیمی و جغرافیایی، منطقهٔ ارسباران از پوشش غنی و متنوع گیاهی و قارچی
برخوردار است. از میان دو هزار و ۴۰۰ گونه شناسایی شده در آذربایجان حدود
هزار و ۴۰۰ گونه از مجموع آنها در جنگل‌های ارسباران زیست می‌کنند. طی
سالهای اخیر نیز دکتر محمدرضا آصف طی چند سال نمونه‌برداری مستمر و مداوم،
قارچ‌های منطقه ارسباران را جمع آوری، شناسایی و بیش از ۲۵۰ گونه قارچ از
منطقه گزارش کرده است.[۳۸][۳۹] [۴۰]قارچ دنبلان در بیشه‌های منطقه ارسباران، مخصوصا در نزدیکی‌های روستای دریلو
به وفور یافت میشود. قابل توجه است که دنبالان در زبان ترکی به معنی متورم
میدهد؛ بدین ترتیب که این قارچ در حین رشد خاک‌های بالای خود را اندکی
بالا می‌آورد و اهالی از همین نشانه قارچ را پیدا می‌کنند. بعلاوه، همین
نام با مسمی بر قدمت استفاده از این قارچ غذایی در منطقه ارسباران دلالت
میکند.
یک تحقق اخیر سه نقطه را با بالاترین توانمندی گردشگری مشخص کرده است[۴۱]. این سه مکان، که در مجاورت جاده کلیبر - عاشقلو (مسیر عباس‌آباد-آینالو - وایقان) قرار گرفته‌اند، عبارتند از قلعه بابک، دره مکیدی و آینالو.
البته، مکان‌های زیادی وجود دارند، که علی‌رغم شناخته بودن به مردم محل،
هنوز مورد توجه گردشگران قرار نگرفته‌اند. برای مثال، زیارتگاه بابا سیف
الدین تا قبل از تخلیه کامل روستای گرمناب مورد توجه اهالی، چه شیعه و چه اهل حق،
قرار داشت. زوار در محیط سر سبز گوسفندی قربانی را کباب کرده و هنگام ترک
محل از درختان دغدغان ریسمان‌های رنگی آویزان میکردنند. لیست دیگر
زیارتگاه‌های منطقه در سایت‌های اینترنتی منتشر شده است.[۴۲]
ییلاقهای متعدد در مناطق کوهستانی علاوه بر زیبایی طبیعی‌شان فرصت مناسبی برای مشاهده فرهنگ عشایری فراهم می‌کنند. ییلاق ایل بسطاملو در مراتع بین روستای شجاع آباد و قلعه بابک (قلعه بذ)، کوههای روستای علی‌آباد (کلیبر), چپرلی و آقداش از دیدنی‌ترین ییلاقها هستند.
چشمه های آب گرم ارسباران در زمرهٔ جاذبه‌های گردشگری هستند که اخیراً مورد توجه قرار گرفته اند. بنا به نوشته روزنامه دنیای اقتصاد، تاسیسات آب‌درمانی کلیبر که در تیر ماه ۱۳۹۲ راه اندازی شد، بزرگ‌ترین مجتمع آب درمانی کشور است. این مجتمع در نزدیکی روستای متاللی
احداث شده و شامل استخرهای سرپوشیده با سقف متحرک زنانه، مردانه، سونا و
جکوزی، مجموعه رستوران، بوفه، کافی شاپ، سالن‌های ورزشی، بدنسازی، فضای
بازی کودکان، رختکن‌های مجهز، پارکینگ و نمازخانه به علاوه واحدهای تجاری
می‌باشد.[۴۳][۴۴]
علأوه بر مورد فوق‌الذکر، تقریباً در هر آبادی ناحیه نوعی نشان اختصاصی
(Landmark) وجود دارد. بعضی از اینها می‌توانند جاذبه گردشگری داشته باشند.
در اینجا سه نمونه را ذکر می‌کنیم. ۱) یکی از دیدنی های
کوانق درخت
چنار
کهنسال کاملاً سر حالی، به قطر تقریبی سه متر، است که که در ورودی روستا
قرار دارد. به گفته اهالی این روستا این درخت قدمتی بیش از 500 سال دارد.
تصویر این درخت ضمیمه شده است. ۲) در قبرستان روستای
صومعه
درخت سرو عجیبی وجود دارد. این درخت کهنسال در تمام قسمت های تنه خود حتی
شاخ های کوچک حالت پیچ خورده دارد و از سایر درختان سرو که در آن منطقه و
قبرستان وجود دارند متمایز است.
[۴۵] درخت کهنسال بلوط در روستای چریق و درختان چنار کهنسال در روستاهای ی
شاه‌حیدر ،
مکیدی و
طوعلی سفلی از دیگر جاذبه های منطقه حفاظت شده ارسباران محسوب می شوند .
